pszczola

Rodzaj pszczoła obejmuje cztery gatunki:- pszczoła olbrzymia, pszczoła karłowata, pszczoła wschodnia, pszczoła miodna. Dwa pierwsze żyją nadal dziko a wschodnia, a szczególnie miodna zostały udomowione. Oczywiście udomowienie pszczół nie pozbawiło ich cech dzikich przodków i nadal zachowały one całkowitą niezależność i mogą obyć się bez pomocy człowieka.

Protoplaści pszczoły miodnej pojawili się około 70 mil. lat temu a ewolucja pszczoły trwała ok. 50 mil. lat i była ściśle powiązana z ewolucją roślin okrytozalążkowych tj. wydzielających nektar i produkujących pyłek.

Pszczoła od warunków atmosferycznych znacznie się uniezależniła budując plastry woskowe w zamkniętych przestrzeniach uszczelnione kitem pszczelim oraz magazynując zapasy.

Pszczoła miodna właściwa - to owad średniej wielkości o owłosionym ciele, o różnej intensywności ubarwienia oskórka i włosków - generalnie w kolorze od jasnej do ciemnej szarości.

- tułów na którym umieszczone są dwie pary błoniastych skrzydeł i trzy pary nóg przy czym na tylnej parze nóg samic umieszczone są koszyczki w które zbierany jest pyłek.

- odwłok, który u samic w części końcowej zaopatrzony jest w aparat żądłowy.

Życie pszczoły rozpoczyna się od złożenia jajeczka przez matkę pszczelą w specjalnie przygotowanej przez pszczoły robotnice komórce woskowej . Dalszy rozwój osobniczy uzależniony jest od tego czy docelowo będzie to: matka, truteń czy robotnica a to z kolei jest uzależnione czy jajeczko było zapłodnione czy nie oraz od otrzymywanego pożywienia.

Matka po „wygryzieniu się” ma praktycznie jeden cel udać się na lot godowy i utworzyć nową rodzinę lub przejąć obecną.

Matka – to rodzina brak matki brak rodziny, matka reguluje tok życia rodziny po przez przekazywanie od pszczoły do pszczoły tzw substancji matecznej – feromony , matka żyje ok. 5 lat w hodowli max 3 lata. Larwa pszczoły przeznaczona na matkę jest inaczej karmiona. Matka po ok. 5 – 7 dniach wylatuje na lot godowy i po zapłodnieniu rocznie składa od 100 do 150 tyś jajeczek. Bezwzględnie musi być zapłodniona między 5 a 30 dniem życia.

Truteń po osiągnięciu określonego wieku udaje się na trutowisko, każdorazowo po powrocie do ula jest karmiony ponieważ sam nie pobiera pokarmu. W sumie truteń – to taki leniuszek, któremu jak się uda z królową to … ginie, a jak mu się nie uda to też ginie - bo albo go pszczoły nie nakarmią, albo go wyrzucą z ula przed nastaniem jesieni - ale bez trutnia tak jak i bez matki niema rodziny.

Pracowita robotnica po wygryzieniu przechodzi kilka cykli zadaniowych z czego zbieraniem miodu zajmuje się dopiero gdy osiągnie 18 – 21 dzień życia , żyje w zależności od uwarunkowań 30 – 45 dni, z wyjątkiem pszczoły „późno-sierpniowej”, która przeżywa do wiosny.

Pszczoły prowadzą społeczny tryb życia przez cały rok tworząc tzw rodziny pszczele, które co roku przechodzą swoisty cykl rozwojowy podzielony na dwa główne okresy :

- pierwszy okres – okres intensywnej pracy rozpoczyna się od pierwszego wiosennego oblotu (luty-marzec 12-15 ⁰C) a kończy się - ostatnim oblotem pszczół przed zimą,

Okres ten dodatkowo dzieli się na: odnawianie składu rodziny (kwiecień), wzrastanie rodziny (maj-czerwiec), naturalnych rójek (pierwszy rój wychodzi ze starą matką – pierwak), głównego pożytku (czerwiec-lipiec), odnawiania się rodziny do zimy – (sierpień, wrzesień),

- drugi okres – okres naturalnego odpoczynku pszczół ( po pierwszych dłuższych przymrozkach)

1. zimowla właściwa – trwa od ostatniego jesiennego oblotu do pierwszego wiosennego oblotu,

2. okres przejściowy - od pierwszego oblotu wiosennego do całkowitego wyjścia pszczół z kłębu (intensywne pobieranie wody, noszenie pyłku)

Ciekawym zjawiskiem jest zimowla pszczoły miodnej – w przeciwieństwie do innych pszczołowatych i owadów zimę przeżywa znaczna część ok. 75% rodziny zazimowanej a nie tylko matka. W utworzonym zimowym kłębie utrzymywane są stałe niezależnie od zewnętrznych warunków temperatury graniczne od + 10 do + 38 ⁰C otoczka zewnętrzna bardzo zwarta tworzą ją stare pszczoły 12⁰C, warstwa pośrednia luźna powyżej 24⁰C w centrum znajduje się matka – gdzie temperatura nie może spaść poniżej 24⁰C.

Pszczoła miodna właściwa od innych owadów wyróżnia się tym, że jest zwierzęciem hodowlanym, - jako drobny inwentarz ma umocowanie w ustawie o hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarczych.

Rasy i linie pszczół – wg ustawy o hodowli i rozrodzie zwierząt do rozrodu są dopuszczone rasy pszczół:

1. rasa środkowo-europejska (krajowa) – „M”, cała Europa najwięcej w Polsce, jest objęta krajowym programem zasobów genetycznych,

Roczne spożycie miodu przez rodzinę – 90 – 120 kg, pyłku – przetworzonego w pierzgę – 30 – 40 kg, wody 40 – 60l.

Pszczoły rozróżniają kolory: biały – czarny, żółty – niebieski, orientują się na słońce i widzą do …. 50 cm.

Pszczoły informują się nawzajem tzw mową pszczół tj….. taniec werbunkowy, taniec alarmowy, taniec godowy, taniec rojowy.

Z punktu widzenia ogólnego gospodarki - najważniejsze są plony owoców i nasion, z punktu widzenia pszczelarza najważniejsze są plony miodu. W sumie jedno drugiego nie wyklucza ale trzeba przyznać, że pszczelarz jest zainteresowany tylko produktami pszczelimi dlatego pasiekę będzie lokalizował w miejscu jak największych zasobów „pożytkowych”. Przyjmując przeciętne warunki klimatyczne w Polsce a więc wiatry, zmienność pogody to statystycznie przyjmuje się, że opłacalny lot pszczoły na pożytek - to promień do 2 km. Dlatego pszczelarze do swoich obliczeń zasobów pożytkowych przyjmują koło o promieniu 1.5 - 2.0 km, które zajmuje powierzchnie 706 do 1256 ha. Na tej właśnie powierzchni pszczoły powinny znaleźć przez cały sezon dostateczną ilość nektaru i pyłku umożliwiającą dobry rozwój rodziny i zadowolenie pszczelarza.

Oczywiście pszczoły latają dalej nawet ponad 10km ale muszą mieć tzw międzylądowania. Prędkość lotu pszczoły to ok. 25 km/h.

Jakie rośliny użytkowe interesują głównie pszczelarza ? – z całą pewnością monokultury; rzepak, gorczyca, słonecznik, gryka.

Oczywiście występuje cała gama innych roślin miododajnych z których korzystają pszczoły.

- wiosną – wierzby szczególnie IWA, leszczyna, klony, drzewa owocowe, krzewy owocowe, mniszek,

- latem – rośliny łąkowe, rośliny lasu mieszanego oraz brzoza, sosna, akacja, lipa itp,

Rośliny rozmnażające się z nasion muszą być zapylone przez wiatr albo przez owady a tylko nieliczne między innymi brzoskwinia czy winogron mogą same się zapylić przed rozwinięciem się kwiatu. Przyjmuje się że 80 –90% gatunków roślin zapylanych jest przez owady a w naszych szerokościach geograficznych występują w zasadzie dwa typy roślin: wiatropylne – ok. 22% gatunków i owadopylne – aż 78% gatunków .

W zależności czy roślina jest wiatro - czy owadopylna pyłek ma inny ciężar i w inny sposób jest przenoszony. Rośliny z samej swojej budowy są łatwiejsze w zapylaniu lub trudniejsze z tego powodu rozróżniamy 4 podstawowe cechy budowy kwiatu.

Trudniej natomiast zapylają się kwiaty gatunków obcopylnych (zapylanie krzyżowe) – rośliny ziarnkowe) w tej grupie są odmiany, które mimo krzyżowego zapłodnienia nie mogą między sobą zostać zapłodnione w żadnym zestawie i wymagają zapylacza z zewnątrz grupy. Do gatunków lub odmian obcopylnych pyłek musi być przyniesiony z zewnątrz, to właśnie uwzględniają nowoczesne nasadzenia. Przy owocach ziarnkowych potrzeba czasem kilkunastu wizyt w kwiecie, aby uzyskał on stosowną liczbę ziarn pyłku do pełnego zapłodnienia zalążków w komorach zalążni.

Chcąc uzmysłowić sobie znaczenie pszczoły miodnej warto uświadomić sobie wyniki badań mówiące, że obecnie 90% znanych na świecie narodowych zasobów żywności stanowią 82 roślinne artykuły spożywcze oraz 28 artykułów innego pochodzenia. W 77% potrzebne jest zapylanie roślin przez pszczoły, aby powstały 82 artykuły spożywcze pochodzenia roślinnego w tym dla 48% roślin pszczoły są najważniejszymi zapylaczami.

Najwięcej gatunków roślin kwitnie wczesna wiosną – kwiecień, maj – jest to jednocześnie początek cyklu rozwojowego owadów społecznych oraz żyjących samotnie. Owady poszukują w kwiatach pokarmu węglowodanowego – nektaru, oraz białkowego – pyłku.

W tym przypadku wyższość pszczoły miodnej właściwej polega na tym, że jej rodzina na początku sezonu składa się już z kilku tysięcy osobników a nie jak w przypadku trzmieli i innych owadów w pierwszym okresie z pojedynczych osobników.

gatunek

Pszczoła miodna

trzmiele

inne

Jabłonie

wiśnie

99,5

99,9

0.3

0.1

0.2

Powszechnie znana jest prawda, że pasieka blisko uprawy owadopylnej zapewnia dużo wyższe plony. Oddalenie pasieki o 500 – 1000m obniża efekt zapylania o ok. 30 %, a odsuniecie do 2,5 km redukuje plony do 1/3 dlatego często widzimy pasieki ustawiane tuż przy uprawach rzepaku, gryki czy w obrębie sadów towarowych.

Kilka przykładów wydajności miodowej w kg z ha: agrest -60, borówka czernica – 100, chaber łąkowy – 145, czereśnia- 35, facelia w czystym siewie – do 1100, gorczyca – 30, grusza – 10 , gryka – do 300, kasztanowiec – 0,5, klon polny – do 1100, koniczyna biało-różowa – do 350, lipa drobnolistna – 1200, malina – 100, mniszek – 225, nawłoć – 80, robinia (akacja) – 1800, rzepak – 150, wierzba iwa – 150, wrzos - 150, śliwa – 30, cebula nasienna – 60, jabłoń – 20, nostrzyk biały – 600, porzeczka czarna – 70, słonecznik – 50, wiśnia – 30,

Co robić gdy użądli pszczoła

Żądło pszczoły posiada w przeciwieństwie do osy, szerszenia, zadziory - jak harpun. ( trzmiele – bardzo rzadko żądlą i są pod ochroną)

Zadziory uniemożliwiają wyjęcie żądła z ciała ofiary posiadającej miękką skórę (człowiek, zwierzęta). Dlatego po użądleniu człowieka w skórze pozostaje cały aparat żądlący, który cały czas aplikuję ze swojego zbiorniczka - jad. Należy natychmiast usunąć żądło poprzez jego podważenie ostrym narzędziem, żądła nie wyrywamy palcami lub pęsetą ponieważ wciśniemy do ciała zawartość jadu jaki jeszcze znajduje się w zbiorniczku.

Pszczoły są agresywne dopiero po ich rozdrażnieniu a to można spowodować niewłaściwym zachowaniem, postępowaniem jak również zbyt intensywnymi zapachami – bądź ustawienia się na trasie ich przelotów. Duszne i parne dni mają wpływ tylko w momencie powstawania zjawiska. Pszczoły drażni również dwutlenek węgla (atak twarzy). Agresywne są również na pożytku gryczanym. Generalnie owady żądlą – bo się bronią lub przypadkowo na nas wpadły.

Reakcje są różne i zależą od ilości wstrzykniętego jadu, miejsca ukłucia oraz indywidualnej wrażliwości człowieka.

U ogromnej ilości ludzi występuje tylko reakcja miejscowa ból, pieczenie, zaczerwienienie lekka opuchlizna objawy te mijają po 2-3 dniach.

Natomiast u około 30% ludzi użądlonych mogą pojawić się objawy reakcji ogólnej – wskazującej na uczulenie na jad. Mężczyźni należą do częściej dotkniętych alergią i w populacji ludzi nadwrażliwych na jad pszczeli stanowią 60%.

Przeważająca część reakcji uczuleniowych rozpoczyna się w ciągu 30 min. po użądleniu ale są przypadki natychmiastowej reakcji.

Najczęstsze objawy to pokrzywka, obrzęk krtani, napadowy skurcz oskrzeli, spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia w oddychaniu, omdlenia. U osób z bardzo silnym uczuleniem objawy te mogą się rozwijać w ciągu kilku sekund a śmierć może nastąpić w ciągu pierwszej godziny od użądlenia.

Przyjmuje się, że u osoby nie uczulonej na jad silne zatrucie lub zgon może nastąpić po użądleniu przez ponad 300 pszczół.

- miejsce użądlone przemyć czystą zimną wodą, przetrzeć octem, plastrem cebuli, rabarbaru, przeciętą pietruszką,

- jeżeli poszkodowany wykazuję nasilające się objawy reakcji ogólnej lub informuje nas że jest uczulony na jad to poszkodowanego należy zawieść jak najszybciej do lekarza.

Jeżeli nie ma możliwości zawiezienia i oczekujemy na karetkę pogotowia to poszkodowanego układamy z uniesionymi biodrami i podniesionymi do góry nogami.

Trudniejsze postępowanie jest gdy poszkodowany zostanie użądlony w szyję , język przełyk i grozi mu uduszenie. Wówczas należy poszkodowanemu podać do rozpuszczenia w ustach łyżeczkę soli kuchennej dla ługowania jadu z błony śluzowej, dobrze jest podać kostkę lodu do ssania lub podawać bardzo zimne napoje, w skrajnych przypadkach musimy włożyć do gardła – tchawica plastykową rurkę. Jak najszybciej zabezpieczyć poszkodowanemu pomoc lekarską.

Jeszcze trudniejsze postępowanie jest gdy poszkodowany jest w stanie wstrząsu i traci przytomność – wówczas postępujemy jak przy reanimacji tj. 30 razy masaż serca i dwa wdech. Czynności tych nie przerywamy do czasu odzyskania przytomności przez poszkodowanego lub przekazania poszkodowanego pod opiekę lekarza.

Wskazanym jest podanie poszkodowanej osobie leku o nazwie Klemastyna lub mniej zalecanego Difergan. Jeżeli mamy na wyposażeniu gotowy zastrzyk z adrenaliną to należy go wstrzyknąć w zastępstwie w/w podanych leków, - poszkodowany bezwzględnie ma być dostarczony do lekarza.

Pszczoła

Co to za zwierzę

Co robić gdy użądli pszczoła