Produkty pszczele

UWAGA!: U niektórych osób występuje uczulenie na produkty pszczele.

Co to jest miód – to naturalny słodki produkt spożywczy wytworzony przez pszczoły (Apis mellifera) z nektaru, spadzi lub obu tych surowców o właściwościach leczniczych.

W składzie miodu jest -

• wody ok. 20%,
• cukrów prostych (glukoza i fruktoza) – 70%.

Im więcej fruktozy tym miód wolniej krystalizuje – akacja, im więcej glukozy tym miód szybciej krystalizuje – rzepak.

Ciężar właściwy miodu – 1.380, gatunek miodu (nazwa) zależy od zawartości pyłków.

Przechowywanie miodu: można  przechowywać do 3 lat, w temperaturze 6-10⁰C, ale w szczelnych pojemnikach z uwagi na duże właściwości higroskopijne – łatwo wchłania zapachy i wodę.

1 kg miodu – to 3200 kcal, co odpowiada 3l. mleka, 3,5 kg chudego twarogu, 2 kg mięsa cielęcego, 4,5 kg ryb, 12kg grzybów.

Do pozyskiwania miodu używamy sprzętu i urządzeń ze stali kwasoodpornej a jego „wirowanie” wykonujemy w pomieszczeniach wentylowanych umożliwiających przestrzeganie zasad higieny.

Skąd pszczoły biorą produkty do wytworzenia miodu

- z nektaru jakie są w kielichach różnych kwiatów,

- spadzi - wydzieliny jaką wydalają mszyce żerujące na zielonych częściach roślin,

oraz

- z wyciągów ziołowych - ziołomiody w wyniku sztucznego podkarmiania pszczół mieszankami ziołowymi, ale tych miodów nie uznaje Polski Związek Pszczelarski – jako produktu wytworzonego nie naturalnie.

Rozróżniamy następujące odmiany miodu: nektarowe, spadziowe, spadziowo – nektarowe

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 03 października 2003r w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowe miodu (Dz.U. 03.181.1773 z dnia 24 października 2003r).

Dekrystylizacja – miód z postaci gęstego płynu –patoki- przechodzi w sposób naturalny w stan stały –krupiec-. Najstosowniejsza temperatura dla krystalizacji miodu mieści się w granicach 16 - 18⁰C.  Im wyższa temperatura tym proces krystalizacji postępuje wolniej w temperaturze 40⁰C kryształy zarodkowe zanikają i miód przyjmuje postać patoki – gęstego płynu.

To wykorzystują pszczelarze w procesie rekrystalizacji za pomocą stosownych urządzeń wyposażonych bezwzględnie w regulator temperatury do 40⁰C. - przywracają miód do stanu płynnego – patoki. Proces rekrystalizacji trwa 3-4 doby.

Kremowanie – miód najlepiej świeży lub po rekrystalizacji umieszcza się w pojemniku i za pomocą odpowiedniego świdra poddaje się kilku godzinnemu mieszaniu – napowietrzaniu w wyniku powyższego procesu miód przyjmuje postać jasno-mlecznego kremu – po ok. 3 miesiącach przyjmuje postać wyjściową.

Dystrybucja – zgodnie z obowiązującymi przepisami - pszczelarz jest producentem żywności pochodzenia zwierzęcego. Dlatego obowiązują go przepisy dotyczące utrzymania pszczół i jakości produktów pszczelich oraz przepisy regulujące warunki produkcji.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 29 grudnia 2006 r. (Dz. U.07.5.38 z dnia 12 stycznia 2007 r.)

w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej

§2 ust1 pkt 8 do którego stosuje się odpowiednio przepisy §4 ust 2, §6 ust1i3, §7-9, §11 ust1, §12-14.

Miody nektarowe – najczęściej występujące

MIÓD RZEPAKOWY

W stanie płynnym jest bezbarwny albo w kolorze słomkowym. Po skrystalizowaniu jest barwy biało kremowej. Krystalizuje szybko ze względu na dużą zawartość glukozy, przyjmując konsystencję mazistą. Zapach ma słaby, zbliżony do zapachu kwitnącego rzepaku. Miód rzepakowy stosowany jest w chorobach układu krążenia, w chorobach wątroby oraz przy stanach zapalnych górnych dróg oddechowych a także przy schorzeniach skóry. Wyrównuje w organizmie niedobory potasu. Obniża ciśnienie krwi. Przeciwdziała miażdżycy oraz poprawia zaopatrzenie mięśnia sercowego w tlen i elementy odżywcze. Stosowany zewnętrznie, w przypadku oparzeń, zapobiega tworzeniu się pęcherzy i związanych z nimi infekcji. Przyśpiesza proces ziarninowania a w następstwie gojenia.

 
MIÓD AKACJOWY

Zawiera dużą ilość fruktozy i dlatego krystalizuje bardzo powoli nawet ponad rok. Czysty miód akacjowy ma barwę jasnokremową, przechodzącą w bezbarwną. Po skrystalizowaniu, od białej do słomkowej. W zapachu słabo przypomina zapach kwiatów akacji. W pełni dojrzały miód akacjowy odznacza się większą niż inne miody zawartością sacharozy. Miód akacjowy ma zastosowanie w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nadkwaśnego nieżytu żołądka, zapaleń błony śluzowej i stanów kurczowych jelit. W chorobie wrzodowej miód akacjowy przyspiesza regenerację tkanki istniejących nadżerek i owrzodzeń. Wpływa również na perystaltykę jelit i odznacza się niską aktywnością biotyczną.

MIÓD WIELOKWIATOWY

Pochodzi z nektaru zbieranego przez pszczoły z różnych roślin uprawnych, łąkowych, leśnych i górskich. Ma barwę jasnokremową, ale i herbacianą. Po skrystalizowaniu jest różnorodny, zależny od mieszanki nektarów przyniesionych do ula. Walory zdrowotne i lecznicze wynikają z różnorodności roślin, z których pszczoły korzystają. Szczególne zastosowanie, znajduje miód wielokwiatowy, w przypadku chorób alergicznych. O jego skuteczności decyduje różnorodność antygenów pyłkowych wchodzących w skład miodu wielokwiatowego.

MIÓD GRYCZANY

Ma barwę ciemno-herbacianą do brązowej, zapach bardzo silny, przypominający zapach kwiatów gryki, który utrzymuje się bardzo długo w czasie przechowywania. Miód ten ma słodki, zdecydowanie ostry, piekący smak. Krystalizacja miodu przebiega wolno, około dwóch, trzech miesięcy. Przechowywany w temperaturze pokojowej, po pewnym czasie, w miarę postępowania procesu krystalizacji, rozdziela się zwykle na dwie warstwy: górną płynną i dolną skrystalizowaną. W niższej temperaturze (10-14^oC) miód ten krystalizuje równomiernie. Pomocny w stanach wyczerpania nerwowego, miażdżycy, nadciśnieniu, zapaleniu nerek.

MIÓD WRZOSOWY

Ma barwę bursztynowo-herbacianą z jaśniejszym lub ciemniejszym odcieniem, o silnym  bardzo przyjemnym zapachu, nieco podobnym do zapachu kwiatu wrzosu i słodkim, lekko gorzkawym, charakterystycznym, bardzo przyjemnym smaku. W temperaturze około 20^oC miód wrzosowy żeluje się w ciągu kilku tygodni w galaretowatą masę. Taki specyficzny sposób "krystalizacji" jest właściwy tylko dla tej odmiany miodu. Znajduje zastosowanie w leczeniu zapalenia gardła i błony śluzowej jamy ustnej - zwiększa odporność i chroni przed rozwojem zakażenia.

MIÓD LIPOWY

Może mieć barwę bardzo jasną, od prawie białej poprzez ciemniejszą aż do bursztynowej z zielonkawym odcieniem, zależnie od domieszki spadzi, która zwykle towarzyszy nektarowaniu lip i prawie zawsze występuje w tej odmianie miodu. Zapach miodu lipowego jest bardzo silny, podobny do zapachu kwiatów lipy. Smak słodki z nieco goryczkawym posmakiem, lekko piekący. W temperaturze około 20^oC krystalizuje w ciągu kilku tygodni. Działa przeciwzapalnie, wykrztuśnie i uspokajająco. Stosowany w zapaleniu oskrzeli, grypie, kaszlu, gorączce oraz w stanach niepokoju i bezsenności.

 

MIODY SPADZIOWE

MIÓD ZE SPADZI IGLASTEJ

Ma ciemną brązową barwę, z zielonkawym lub szarozielonkawym odcieniem, silny charakterystyczny zapach przypominający zapach igliwia lub żywiczny. Miód spadziowy krystalizuje w ciągu około pięciu do ośmiu tygodni. Przechowywany przez dłuższy okres w temperaturze około 20^oC często rozwarstwia się na dwie części: górną płynną i dolną skrystalizowaną. Ma zastosowanie w leczeniach nieżytów górnych dróg oddechowych.

MIÓD ZE SPADZI LIŚCIASTEJ

Ma barwę brązową, nieco jaśniejszą od miodu ze spadzi iglastej, czasem z brudno-zielonkawym odcieniem. Smak słodki, charakterystyczny, z nieco gorzkawym posmakiem. W opinii konsumentów jest to smak mniej atrakcyjny, niż miodu ze spadzi iglastej. Zapach tego miodu jest niezbyt silny, ale specyficzny. W temperaturze około 20^oC zwykle krystalizuje w ciągu kilku tygodni. Wykazuje wysoką aktywność antybiotyczną i większe wartości odżywcze niż miody nektarowe (większa zawartość składników mineralnych i inhibiny). Stosowany w anemiach, gruźlicy, chorobach krążenia i zaparciach.

MIÓD NEKTAROWO-SPADZIOWY

Charakteryzuje się brunatną barwą często z zielonkawym odcieniem, ma bardzo słabo wyczuwalny, lekko korzenny zapach, słodki smak (czasem z łagodnym gorzkawym posmakiem). Proces krystalizacji zachodzi w tym miodzie w ciągu kilku tygodni. Miód łączy w sobie delikatny smak miodów nektarowych i zwiększoną aktywność antybiotyczną spadziowych. Stosowany w zaburzeniach trawienia, przeziębieniach. Zmniejsza szkodliwe działanie używek (kawy, herbaty, alkoholu).

Pyłek pszczeli - kwiatowy

Pyłek kwiatowy jest produktem pszczelim zbieranym przez robotnice pszczoły miodnej z kwiatów roślin, głównie owadopylnych. Wyróżnia się dużą zawartością witamin z grupy B, cukrów prostych i złożonych oraz aminokwasów, w tym argininy. Wykazuje również działanie antyagregacyjne (przeciwkrzepliwe). Zawiera również inne substancje odżywcze i aktywne biologicznie, enzymy, hormony, nienasycone kwasy tłuszczowe. Ze względu na skład zwany „bombą witaminową”, znajduje zastosowanie w rekonwalescencji, braku apetytu, awitaminozie, schorzeniach układu pokarmowego i wątroby.  Kuracja pyłkowa poprawia samopoczucie, podnosi kondycję i wzmaga odporność organizmu.

Pyłek pochodzący z różnych roślin oraz okresu zbioru wykazuje różnorodne działanie. Najbogatszy w składniki mineralne jest pyłek pochodzący z możliwie jak największej ilości gatunków roślin.

Pozyskujemy go dwoma sposobami; po przez poławiaczki pyłku, lub bezpośrednio z plastrów ale tam pozyskujemy już pierzgę.

Pyłek występuje głównie w postaci wysuszonych obnóży lub mieszaniny z miodem – zakup u pszczelarza, - w handlu jest dostępny również w postaci tabletek, granulatu.

PYŁEK KWIATOWY-OBNÓŻA – jeden ze sposobów zażywania

Pyłek kwiatowy w formie obnóży ok. 2-3 łyżeczki  zalać 1/3 szklanki przegotowanej, ostudzonej – poniżej 40⁰C -  wody lub mleka i odstawić na kilka godzin. Można osłodzić miodem tuż przed spożyciem.

Propolis

Propolis zwany kitem pszczelim to balsamiczno-żywiczna substancja zbierana przez  pszczoły miodne z wydzielin pączków liściastych i iglastych służąca do uszczelniania ula. Barwa jest zróżnicowana w zależności od surowca z którego propolis powstaje, od żółto-zielonej do ciemnobrązowej, prawie czarnej. W jego skład wchodzi cały szereg substancji biologicznie czynnych, wykazujących bardzo silne działanie bakteriobójcze, bakteriostatyczne i przeciwbólowe. Wykazuje dużą aktywność w stosunku do niektórych grzybów i pierwotniaków. Przyśpiesza metabolizm komórkowy i działa ogólnie odtruwająco.  Ma zastosowanie w leczeniu odleżyn, oparzeń, owrzodzeń i trudno gojących się ran oraz wrzodów żołądka i przy przewlekłych schorzeniach przewodu pokarmowego.

Propolis najczęściej zeskrobujemy z ramek i beleczek, ale niektórzy pozyskują za pomocą rzadkiego płótna lub specjalnych kratek, które intensywnie „kituja” pszczoły.

Propolis można nabyć u pszczelarzy w postaci nieprzetworzonej oraz w  handlu, w postaci; kropli, maści, drażetek, czopków.

 Jeden ze sposobów zastosowania:

Propolis w postaci surowca: rozdrobniony surowiec umieścić w czystym szklanym naczyniu i zalać 75% alkoholem etylowym w proporcji 50 g surowca na 0,25 l alkoholu. Mieszać poprzez potrząsanie, aż do rozpuszczenia się propolisu – następnie uzupełnić o 0.25 l przegotowanej ostudzonej wody. Mieszając  przez około 2 tygodnie. Następnie odstawić do momentu wyklarowania się płynu nad osadem. Po ściągnięciu roztworu propolisu znad osadu można go przetrzymywać do 6 miesięcy w ciemnym i chłodnym pomieszczeniu. Stosować wewnętrznie przy anginach i schorzeniach układu pokarmowego  ok. 40 kropli na łyżeczkę cukru lub przegotowanej wody. Stosować na czczo.

Wosk pszczeli

Wosk pszczeli – wypacają go młode pszczoły i służy głównie do budowy i odbudowy komórek w plastrach w których jest wychowywany czerw oraz magazynowany miód i pierzga. Wosk pozyskujemy przy pomocy topiarki słonecznej lub elektrycznej, a po oczyszczeniu i sklarowaniu może być przechowywany przez dziesiątki lat. Wosk zbudowany jest głównie z węgla, wodoru i tlenu.

Wosk rozpuszcza się dobrze, zwłaszcza na gorąco, w rozpuszczalnikach organicznych: benzenie, chloroformie, acetonie, trójchloroetylenie, czterochlorku węgla, benzynie natomiast w alkoholu etylowym rozpuszczają się tylko niektóre związki wchodzące w skład wosku.
Gęstość wosku wynosi ok.  0,954 g/cm³ , temperatura topnienia ok. 65,0 ⁰C

Ma przyjemny, charakterystyczny zapach i barwę.

Wosk pszczeli pszczelarze pozyskują głównie w celu wytworzenia węzy ale można go używać również  do:

- wykonania świec i figur woskowych

- renowacji mebli

- renowacji broni

- renowacji i woskowania siodeł jeździeckich, rzemieni, skór..

ŚWIECE WYKONANE Z NATURALNEGO WOSKU PSZCZELEGO

- mają szczególny wygląd, a kolor i zapach odróżnia je od tradycyjnych świec parafinowych,

- palą się jasnym, pełnym płomieniem, a dym emanuje delikatnym aromatem miodu,

- pomagają w usunięciu zapachu dymu z papierosów i inny niechcianych  zapachów.

Mleczko pszczele

Mleczko pszczele – to wydzielina gruczołów gardzielowych pszczół robotnic. Zjawisko wydzielania mleczka jest okresowe i występuje pomiędzy 7 – 14 dniem po wygryzieniu się z komórki. Mleczkiem karmione są larwy robotnic i trutni przez pierwsze trzy dni życia oraz matka w okresie stadium larwalnego i później podczas czerwienia. Robotnice wytwarzające mleczko muszą spożywać obficie pyłek.

Mleczko to dość gęsta substancja barwy szarawo-kremowej, o smaku cierpkim – kwaśnym, zapach trudny do określenia. W skład świeżego mleczka wchodzi około: 68% wody, 11% białka, 5% tłuszczów, 9% cukrów i blisko 1% składników mineralnych.

Po okresie fascynacji mleczkiem – obecnie obserwujemy zanik wytworów kosmetycznych z mleczkiem pszczelim. W konsekwencji mleczko daje poprawę ogólnego stanu organizmu.

Średnio z 5 komórek można zebrać ok. 1g mleczka. w Polsce skupuje się ok. 1ton mleczka rocznie w Chinach ponad 450 ton.

 Jad pszczeli

Jad pszczeli –robotnice wydzielają jad, magazynowany w gruczole jadowym, przez całe życie. Najaktywniejszy okres wydzielania jadu przypada na 15 – 20 dzień.

Jad pszczeli jest bezbarwny, łatwo wysychającym płynem o słabym charakterystycznym zapachu i kwaśno gorzkim smaku. Po wyschnięciu ma postać białego proszku – mini kryształków i w tej postaci może być przechowywany.

Powoduje on niszczenie czerwonych krwinek w organizmie człowieka i w pewnym przybliżeniu może być porównany z działaniem jadu żmii dlatego szczepionka przeciw jadowa jest częściowo skuteczna przeciw jadowi pszczół. W zbiorniczku jadowym jest średnio 0,3 mg jadu a jednorazowo jest wprowadzane 0,012mg.

Jad pszczeli stosowany w odpowiednich ilościach i czasie posiada właściwości lecznicze (artretyzm, astma, nadciśnienie)

 Opracował; W.Wypych

Smak miodu

Ze względu na pochodzenie można wyróżnić trzy podstawowe grupy miodów: nektarowe, spadziowe i nektarowo - spadziowe.
Głównym składnikiem pierwszej, najbardziej różnorodnej grupy jest zbierany przez pszczoły nektar z kwiatów. Czysty nektar zawiera jednak zbyt dużą ilość wody, więc zanim stanie się pełnowartościowym produktem, musi z niego odparować jej nadmiar. Następnie jest on wzbogacany przez pszczoły o enzym - inhibinę. Jest to naturalny antybiotyk, który powoduje również rozkład wielocukrów na cukry proste (glukozę i fruktozę). Do najbardziej znanych miodów nektarowych zalicza się: rzepakowe, lipowe, gryczane oraz wielokwiatowe.
 

Miód rzepakowy oraz wczesne miody wielokwiatowe (z dużą zawartością nektaru z mleczu) należą do najszybciej krystalizujących się. Zalecane są dla osób cierpiących na schorzenia układu krążenia i choroby serca, a także dla cukrzyków, gdyż zawartość glukozy w tych miodach może dochodzić do 80%. Ponadto miody wielokwiatowe są bardzo cenne ze względu na różnorodność pyłków w nich zawartych, a dzięki temu są bogatym źródłem witamin.
 

Miody lipowe charakteryzują się pięknym złocistym odcieniem oraz silnym zapachem kwiatu lipy. Zalecane są przy przeziębieniach oraz wszelkich schorzeniach gardła.

Miody gryczane zawierają czynnik, który pobudza zwykle uśpioną część szarych komórek, więc jest on wskazany dla osób pracujących umysłowo oraz dla młodzieży uczącej się. Produkt ten może być stosowany do słodzenia ciepłych napoi (kawy, herbaty), ponieważ przy temperaturze 100° C czynnik pobudzający szare komórki nadal jest aktywny, choć niestety zniszczona zostaje inhibina.
 

Drugą grupę miodów stanowią miody spadziowe. Spadź tworzy się na liściach bądź igłach drzew, następnie zbierana jest przez pszczoły i stanowi główny składnik miodu. Produkty te posiadają pewne właściwości energetyzujące (zawierają bardzo duże ilości soli mineralnych), są zatem szczególnie polecane dla sportowców, ludzi ciężko pracujących fizycznie oraz rekonwalescentów po przebytych chorobach.
 

Miody mieszane, w tym również nektarowo — spadziowe posiadają unikalny smak i właściwości stosowne do proporcji składników, z których powstały.
 

Aby zachować te cenne zalety miodu należy przede wszystkim zadbać o jego odpowiednie przechowywanie . Należy pamiętać, że miód ma silne właściwości higroskopijne, czyli łatwo chłonie wilgoć z powietrza oraz wszelkie obce zapachy z otoczenia. Należy go przechowywać w szczelnie zamkniętym opakowaniu w temperaturze 10-16° C, w pomieszczeniach bez dostępu światła. Świeżo wybrany miód z ula jest w stanie płynnym, tzn. patoki, natomiast z upływem czasu krystalizuje się i przybiera postać krupca. Krystalizacja jest naturalna cechą miodów pszczelich, która wynika z ich składu chemicznego. Czasami zdarza się , że pojawiają się smugi w krystalizującym się miodzie . Nie należy mieć wówczas żadnych obaw co do jakości, ponieważ są to kryształki glukozy. Okres krystalizacji zależy od gatunku i dojrzałości miodu. Miody niedojrzałe zawierają więcej niż 20% wody. Łatwo je rozpoznać, gdyż w trakcie przelewania tworzą na nawierzchni dołek. Miody dojrzałe przy przelewaniu tworzą tzw. wstążkę lub stożek. Te niedojrzałe łatwo ulegają fermentacji. Jeżeli zakupione w miesiącu sierpniu - wrześniu miody nie skrystalizują się do końca roku, zachodzi podejrzenie, iż zakupiony produkt był niedojrzały lub silnie podgrzewany, a nawet gotowany. Można go rozpoznać po zbierającej się na powierzchni miodu pianie. Produkt taki jest małowartościowy, pozbawiony najcenniejszego składnika- inhibiny.
Na zakończenie chciałbym podać najbardziej zalecany sposób spożywania miodu. Jest to najzwyklejsza kromka chleba z miodem. Podczas żucia chleba miód miesza się ze śliną i wnika poprzez naczynia limfatyczne , znajdujące się pod językiem, wprost do krwioobiegu.
Życzę wszystkim konsumentom miodu dużo zdrowia.
 

Opracował Franciszek Bogdanowicz