Wstęp do projektu
• Przedmiotem projektu jest opracowanie oraz wydanie publikacji w formie Vademecum „Historia Górnych Łużyc dla młodzieży” wraz z multimedialnym atlasem historycznym - do nauki historii regionalnej oraz lokalnej „polskiej części” Górnych Łużyc, a następnie przeprowadzenie warsztatów dla nauczycieli historii z obszaru powiatów lubańskiego oraz zgorzeleckiego nt. potrzeb i form nauczania historii regionalnej oraz lokalnej.
• Pomysł
projektu powstał podczas roboczych spotkań z historykami
zajmującymi się historią regionalną
• W trakcie tych spotkań stwierdzono, że brak jest narzędzi do nauczania historii regionalnej na każdym poziomie nauczania. Brak jest opracowań w języku polskim, które w obiektywny sposób przedstawiają historię regionalną i lokalną polskiej części Górnych Łużyc.
• Vademecum „Historia Górnych Łużyc dla młodzieży”, które wydane zostanie w nakładzie 2500 szt. wraz z multimedialnym atlasem historycznym zostanie przekazana nieodpłatnie do wszystkich szkół powiatu lubańskiego oraz zgorzeleckiego, urzędów gmin i powiatów, gminnych bibliotek i ośrodków kultury.
O Projekcie
Obszar realizacji | Historia regionu w skrócie | Uzasadnienie konieczności podjęcia działań | Rezultaty projektu
Obszar realizacji projektu położony jest w zachodniej części Dolnego Śląska i obejmuje administracyjnie powiaty lubański i zgorzelecki. Zamieszkały jest przez około 150 000 osób.
[Przez polskich osadników zasiedlony został po roku 1945. Rdzennych mieszkańców tj. narodowości niemieckiej oraz serbołużyckiej w większości przesiedlono do Niemiec. Mieszkańcy dzisiejszych Górnych Łużyc po stronie polskiej pochodzą przede wszystkim z dawnych Kresów Wschodnich, ale także z Wielkopolski i innych regionów Polski. Dużo osadników polskich przybyło również z Europy Zachodniej oraz byłej Jugosławii. Pod koniec lat 40-tych w Zgorzelcu i Lubaniu osiadli uchodźcy z Grecji. Wśród pokolenia osadników przybyłych po II wojnie światowej długo dominowało przekonanie, że „jesteśmy tu czasowo”, a „Niemcy wrócą po swoje”. Wiele rodzin mieszkało „na walizkach”. Z drugiej strony pokolenie pozostawiło na „wschodzie” całą przeszłość (domy rodzinne, sąsiadów, przywiązanie do ziemi, krajobraz), jednymi słowy utraciło tożsamość regionalną.
Takie podejście było przekazywane z pokolenia na pokolenie. Nawet w latach 90-tych powszechne były obawy, co do powrotu „ziem zachodnich” do Niemiec.
Nauka historii i kultury regionalnej i lokalnej praktycznie nie jest prowadzona w szkołach, a także brak jej jest w programach szkół wyższych, kształcących kadrę nauczycielską. Dzieci w szkołach nie uczą się nawet podstaw dziejów obszaru, na którym żyją, ponieważ nauczyciele historii nie są przygotowani do tego typu zajęć. Studenci Uniwersytetu Wrocławskiego nie mają szans usłyszeć wykładu o Górnych Łużycach, gdyż nie ma tam specjalistów zajmujących się tą tematyką. Władze miast i gmin nie wykorzystują w odpowiedni sposób wiedzy o przeszłości regionu dla celów promocji i rozwoju turystyki. Zabytki często są zaniedbane. A tymczasem głód wiedzy o regionie stale rośnie.
Niewiele jest opracowań historii regionalnej Górnych Łużyc w języku polskim, w odróżnieniu od historii Śląska, które mogłyby być wykorzystane przez nauczycieli do prowadzenia zajęć.]
Historycznie obszar realizacji projektu stanowił obszar przenikania i granicę wielu kultur. Z czasów znanych nam dokładniej tj. od około roku 1000 region stanowił granicę dawnego państwa polskiego oraz plemion łużyckich, które stopniowo przechodziły pod panowanie wschodnich marchii niemieckich.
Losy Łużyc i Śląska kształtowały się nieco odmiennie. Losy Łużyc związały się z Saksonią, a Dolnego Śląska kolejno z Piastami Śląskimi, Monarchią Czeską, Cesarstwem Austriackim, Prusami. Po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku Łużyce i Śląsk znalazły się w jednym państwie. Stan taki trwał do 1945 roku. Obecnie graniczna rzeka Nysa Łużycka podzieliła Górne Łużyce na część leżącą po stronie niemieckiej oraz polskiej (granicę Łużyc i Śląska wyznacza rzek Kwisa).
Istotą problemu jest to jak nauczać historii regionalnej w kontekście historii Polski, czyli jak uzupełnić lekcję historii prowadzoną w szkołach regionu lub na zajęciach kół zainteresowań o zagadnienia i tematy związane z historią regionu.
[Nie ulega żadnej wątpliwości, że narzędziem, które niezmiernie ułatwiłoby uczenie się historii regionu oraz jej nauczanie, byłoby solidne Vademecum. Bogaty w ciekawą i nowocześnie przedstawioną faktografię podręcznik wypełniłby lukę w wiedzy na poziomie gimnazjalnym i szkoły średniej. Jego wysoką jakość gwarantować będzie zespół 3 autorów, będących najlepszymi znawcami tematyki górnołużyckiej w kraju. Do Vademecum dołączony zostanie multimedialny atlas historyczny. Promocja Vademecum połączona zostanie z warsztatami dla nauczycieli o potrzebach i formach nauczania dziejów regionu.
Dopełnieniem całości będzie multimedialny atlas, zawierający interaktywne mapy, niezastąpione w trakcie pracy na lekcji czy też nauki w domu.]
Vademecum „Historia Górnych Łużyc dla młodzieży”, które wydane zostanie w nakładzie 2500 szt. wraz z multimedialnym atlasem historycznym zostanie przekazana nieodpłatnie do wszystkich szkół powiatu lubańskiego oraz zgorzeleckiego, urzędów gmin i powiatów, gminnych bibliotek i ośrodków kultury.
[Materiały zawarte w Vademecum obejmować będą najważniejszą problematykę, jaka wiąże się z dziejami Górnych Łużyc oraz wiedzę bardziej szczegółową, odnoszącą się przede wszystkim do polskiej części tej krainy. Przedstawione zostaną dzieje polityczne, militarne, gospodarcze, kulturowe i społeczne, które są niezbędne do zrozumienia przeszłości regionu. Kolejnym ważnym celem jest ukazanie przeszłości Górnych Łużyc, w kontekście ich związków z państwem niemieckim, czeskim i polskim, co w założeniu ma ułatwić nauczycielom i uczniom posługiwanie się tym podręcznikiem w trakcie zasadniczego procesu kształcenia. Dzieje będą przedstawione z szerokim uwzględnieniem procesów przyczynowo – skutkowych. Zespół autorski w sposób szczególny wyeksponuje te elementy dziejów Górnych Łużyc, które można bezpośrednio powiązać z Polską i Polakami, a więc epizody piastowskie w XI i XIV wieku, późniejsze epizody polskie, takie, jak: przejazd Leszczyńskiego, wojny napoleońskie i, w dalszej kolejności, czasy unii polsko – saskiej. W końcu zostanie należycie uwzględniona również polska obecność na Górnych Łużycach w trakcie II wojny światowej: robotnicy przymusowi, więźniowie obozów, wojsko uczestniczące w walkach w dolinach rzek Kwisy, Nysy Łużyckiej i Łaby. Oczywiście, niezwykle ważną częścią podręcznika będzie okres powojenny wschodniej części Górnych Łużyc, który choć ściśle wiąże się z państwem polskim, nie doczekał się żadnego kompleksowego opracowania. Poprzednie opracowanie historii regionu pochodzi sprzed 100 lat. To, że zachowało się do dnia dzisiejszego pokazuje trwałość takich działań.
Opracowane Vademecum wraz z multimedialnym atlasem historycznym będą więc bardzo trwałym narzędziem, które niezmiernie ułatwi uczenie się historii regionu. Vademecum stanie się trwałym narzędziem kształtowania tożsamości regionalnej oraz narodowej. Podręcznik da możliwość odkrywania „na nowo” regionu oraz odniesienia zawartej w nim wiedzy do obecnego dziedzictwa kulturalno – historycznego. Może być także pierwszym krokiem w kierunku dalszego innowacyjnego wykorzystywania dziedzictwa narodowego i kulturalnego, jak np. w przypadku rozwijania oferty turystycznej opartej na dziedzictwie kulturowym oraz historycznym. Na „nowo odkryta” historia Górnych Łużyc daje zupełnie nowe możliwości w dziedzinie turystyki, promocji, marketingu regionalnym, budowaniu wizerunku regionu, gdyż łączy w sobie dziedzictwo wielu kultur i narodowości. Z drugiej strony „zagmatwana” historia regionu jest wyzwaniem dla bardziej wymagającym turystów lub pasjonatów.
